İqlim xaosunun qarşısında hərəkətə keçməkdə acizəm - BMT-nin Baş katibi

BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş Davosda keçirilən Dünya İqtisadi Forumundakı çıxışında getdikcə daha kəskin xarakter alan qlobal problemlərlə bağlı həyəcan təbili çalıb.

 Antonio Quterreş bəşəriyyətin iqlim xaosunun yaratdığı ciddi, hətta ekzistensial təhlükələr, habelə süni İntellektin inkişafı qarşısında hərəkətə keçməkdə aciz olduğunu bildirib. O, planetimizin qlobal temperaturun üç dərəcə artmasına doğru getdiyini, quraqlıqlar, tufanlar, yanğınlar və daşqınların ölkələri və icmaları sıxışdırdığını deyib.

Antonio Quterreş bildirib: “Dubayda keçirilən COP28-də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının iqlim danışıqlarına getməzdən əvvəl mən Himalay buzlaqlarının dramatik şəkildə azaldığını və Antarktidada buz təbəqəsinin sürətlə əridiyini gördüm. Burada, İsveçrədə buzlaqlar gözümüzün qabağında yoxa çıxır. Bu cür sürətli dəyişikliklər hamımızı narahat etməlidir”.

BMT-nin rəhbəri qeyd edib ki, qazıntı yanacağı sənayesi irəliləyişə nail olmaq və neft və qazın qeyri-müəyyən müddətə hasilatını təmin etmək üçün daha bir kampaniya başladılıb. O əlavə edib: “Mən çox açıq deyim: mədən yanacaqlarının mərhələli şəkildə dayandırılması vacibdir və qaçılmazdır. Heç bir fırlanma və ya qorxutma taktikası bunu dəyişməyəcək. Ümid edək ki, çox gec olmasın. Biz bərpa olunan enerjiyə ədalətli keçidi təmin etmək üçün indi hərəkətə keçməliyik”.

Antonio Quterreş süni intellektlə (AI) bağlı riskləri artdığını da bildirib. “Bu texnologiya davamlı inkişaf üçün böyük potensiala malikdir, lakin Beynəlxalq Valyuta Fondu yenicə xəbərdarlıq etdi ki, bu, bərabərsizliyi daha da artıra bilər. Güclü texnoloji şirkətlər artıq insan hüquqlarına, şəxsi məxfiliyə və sosial təsirə məhəl qoymadan qazanc əldə etməyə çalışırlar. Bu heç bir sirr deyil. Bununla belə, bizim heç bir təsirli qlobal strategiyamız yoxdur”, -deyə o vurğulayıb.

Baş katib geosiyasi mübarizənin qızışmasına da diqqət yetirib: “Geosiyasi bölünmələr qlobal həllər ətrafında bir araya gəlməyimizə mane olur. Təəccüblü deyil ki, hər yerdə insanlar hökumətlərə, institutlara, maliyyə və iqtisadi sistemlərə inamını itirirlər. “Soyuq müharibə” dövründə dünya dəhşətli regional münaqişələrlə və böyük təhlükə anları ilə üzləşdi. Lakin silahlara nəzarət və nüvə qaynar xətləri ilə bağlı təşəbbüslər də daxil olmaqla, sabitliyi və proqnozlaşdırıla bilən məsələləri təşviq etmək üçün sistemlər mövcud idi. Bu gün bu sistemlərin çoxu eroziyaya məruz qalıb və ya sıradan çıxıb. Nüvə tərksilahı əvəzinə, yenidən nüvə silahlanmasından danışılır. Dövlətlər öz nüvə arsenallarını daha sürətli, gizli və daha dəqiq etmək üçün milyardlar xərcləyir. Mən inanıram ki, bu fəlakətli ssenarinin qarşısını almaq olar”.

Antonio Quterreş əmin olduğunu bildirib ki, beynəlxalq münasibətlərdə liderlik, balans və ədalət üçün yeni imkanlara malik yeni, çoxqütblü qlobal nizam qurmaq olacaq. O, eyni zamanda, çoxqütblülük nizamının mürəkkəblik yaratdığını əlavə edib və bu prosesin idarə edilməsinin zəruriliyini vurğulayıb.

Dünyada cəzasızlıq epidemiyasının olduğunu da qeyd edən Baş katib bildirib ki, bəzi ölkələr nəyin bahasına olursa olsun öz maraqlarını təmin etmək üçün nə lazımdırsa edirlər. “Rusiyanın Ukraynanı işğalından tutmuş, Sudana və son zamanlar Qəzzaya qədər münaqişə tərəfləri beynəlxalq hüquqa məhəl qoymurlar, Cenevrə Konvensiyaları tapdalanır və hətta Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nizamnaməsini pozulur. Geosiyasi bölünmələr zəifləyən qlobal iqtisadiyyatımıza təsir edən əsas risk faktorudur. Dünya Bankı xəbərdarlıq edir ki, biz 30 ilin ən pis inkişaf beşilliyinə doğru gedirik. Dünyanın ən yoxsul 75 ölkəsinin yarısından çoxu borc problemi ilə üzləşib. Sentyabrda biz həll yollarına yönəlmiş Gələcəyin Sammitinə ev sahibliyi edəcəyik”. (AZƏRTAC)