“İtirilmiş dünya” tapıldı

Alimlər Avstraliyanın şimalındakı qayalarda qədim orqanizmlərin milyard il əvvələ aid olan “itirilmiş dünyası”nı aşkar ediblər. Bu, elmdə insanların ən qədim əcdadları haqqında olan anlayışı dəyişdirə bilər.

AZƏRTAC “Əl Cəzirə” telekanalına istinadla xəbər verir ki, tədqiqatçıların fikrincə, “protosterol biota” kimi tanınan mikroskopik canlılar evkaryot adlanan orqanizmlər ailəsinin bir hissəsidir və təxminən 1,6 milyard il əvvəl okeanlarda yaşayıblar. Evkaryot hüceyrənin "güc mərkəzi" olan mitoxondriləri və onun "nəzarət və məlumat mərkəzi" olan nüvəni əhatə edən mürəkkəb hüceyrə quruluşuna malikdir. Bu orqanizmlərin müasir formalarına göbələklər, bitkilər, heyvanlar və amöb kimi tək hüceyrəli orqanizmlər daxildir. İnsanlar və bütün nüvəli canlılar öz ata-baba nəslini 1,2 milyard ildən çox əvvəl yaşamış son evkaryotik ortaq əcdadlara (LECA) qədər davam etdirə bilirlər.

Avstraliya Milli Universitetində doktorluq dissertasiyasını bitirmiş və hazırda Almaniyanın Bremen Universitetində çalışan Bencamin Netterşeim deyir: “Yeni kəşflər öz nəslimizin ən qədim qalıqları kimi görünür, onlar hətta LECA-dan əvvəl də yaşayıblar. Bu qədim canlılar bütün dünyada dəniz ekosistemlərində bol idi və yəqin ki, Yer tarixinin çox hissəsi üçün ekosistemləri formalaşdırıb".

“Protosterol biota”nın kəşfi tədqiqatçıların 10 illik işinin nəticəsidir və “Nature” jurnalında dərc olunub. Alimlər qeyd edirlər ki, bu mikroorqanizmlər bakteriyalardan daha mürəkkəbdir və ehtimal ki, daha böyükdür. “Biz inanırıq ki, onlar yer üzündə bakteriyaları ovlayan və yeyən ilk yırtıcılar olublar”, - deyə professor Netterşeim deyir.

Avstraliya, Fransa, Almaniya və ABŞ-dan olan tədqiqatçılar Avstraliyanın şimal ərazisi yaxınlığında okeanın dibində əmələ gələn qayanın üzərində tapılan fosil yağ molekullarını araşdırıblar. Belə ki, Şimali Avstraliya Yer kürəsinin ən qədim biomarker daşıyan süxurları da daxil olmaqla, orta Proterozoy dövrünə aid ən yaxşı qorunmuş çöküntü süxurlarına malik olması ilə tanınır. Bu qədim çöküntülərdə qalan molekulyar fosillər erkən həyat və ekologiya haqqında unikal fikirlər əldə etməyə imkan verir.

Tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, molekullar LECA-dan əvvəl təkamül keçirən və sonradan nəsli kəsilmiş erkən mürəkkəb canlıların varlığına işarə edən ilkin kimyəvi quruluşa malikdir. “Bu molekullar olmasaydı, biz heç vaxt “protosterol Biota”nın mövcud olduğunu bilməzdik. Erkən okeanlar, əsasən bakteriya dünyası kimi görünürdü, lakin bizim yeni kəşfimiz bunun belə olmadığını göstərir”, - deyə Netterşeim bildirib. O əlavə edib ki, bu canlıların təxminən 1,6 milyard il əvvəldən 800 milyon il öncəyə qədər inkişaf prosesi keçiblər. Yerin təkamül qrafikində bu dövrün sonu, göbələklər və yosunlar kimi daha inkişaf etmiş orqanizmlərin çiçəklənməyə başladığı Toniya çevrilməsi kimi tanınır. Lakin “protosterol biota”nın nə vaxt yoxa çıxdığı məlum deyil. Professor Netterşeim vurğulayıb: “Onun təkamül nəticəsində başqa canlılara çevrilməsi planetimizin tarixində ən dərin ekoloji dönüş nöqtələrindən biridir. Məməli əcdadlarımızın böyük və bol olması üçün dinozavrların nəsli kəsilməli olduğu kimi, bəlkə də “protosterol biota” müasir evkariotlara yol açmaq üçün bir milyard il əvvəl yoxa çıxmalı idi”.